Townhall-sessie media, 7 december 2022 Rotterdam
Diversiteit moet onderdeel zijn van het systeem
“Geen woorden maar daden!” Treffender kan een oproep in Rotterdam niet klinken, uitgesproken tijdens de tweede Townhall-sessie Media op woensdag 7 december in Verhalenhuis Belvédère. Zo’n 50 makers, bestuurders en andere betrokkenen kwamen naar de Maasstad voor een gesprek over de vraag hoe de publieke omroep, zowel voor als achter de schermen, diverser en inclusiever kan worden. Dit in het kader van de rol die media spelen bij het tegengaan van discriminatie en racisme. De sessies, drie in totaal, worden georganiseerd door de NPO in samenwerking met de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (NCDR), Rabin Baldewsingh.
Tijd voor actie dus. “En de omstandigheden daarvoor zijn de afgelopen 15 jaar verbeterd!”, begint moderator Jörgen Tjon A Fong, in het dagelijks leven directeur van De Kleine Komedie, hoopgevend: “MeToo en Black Lives Matter hebben zaken in beweging gebracht. We zien dat systemen en structuren kunnen veranderen onder maatschappelijke druk. Dit zijn tekenen van een emanciperende samenleving. Een samenleving die ruimte biedt aan een gelijkwaardig debat, waarmee we wel degelijk een verschil kunnen maken.”
Een analyse die vanuit het NCDR wordt gedeeld en waarin een belangrijke rol voor de media wordt gezien: “Onze beeldvorming wordt voor een groot deel bepaald door de media. Wat we zien en horen, zeker bij herhaling, blijft ons bij en stuurt onze perceptie. Daarom is het zo belangrijk dat de media voor iederéén herkenbaar zijn.”
Die herkenbaarheid is ook een van de leidende ambities voor de publieke omroep, geeft een van de aanwezigen namens de NPO aan. “Wij willen er voor heel Nederland zijn en dat zijn we nu nog niet. De vraag is dus hoe we dat beter kunnen doen.“
Het antwoord op die vraag wordt bewaard voor het tweede deel van de avond. Eerst vraagt Jörgen Tjon A Fong aan de zaal hoe we ervoor staan en waar het aan schort.
Witte mening dominant op tv
“Ik heb geen tv meer. Ik herken me er niet meer in”, reageert iemand daarop. De witte mening op tv is volgens haar zo dominant, dat er geen ruimte is voor een weerwoord. “Sterker nog, voor een aantal personen is het een verdienmodel. De vraag is wie de verantwoordelijkheid neemt om dat eens aan te pakken.”
Een van de deelnemers van RTV Rijnmond erkent dat haar regio-omroep nog een wit bolwerk is. “We zetten kleine stapjes, maar bij elkaar is dat toch te weinig.” Gevraagd naar de oorzaken antwoordt ze: “Aan de ene kant hebben we te maken met een oude garde die geen plaats maakt voor nieuw talent, aan de andere kant weten we nieuwe mensen maar moeilijk te behouden. Óf ze voelen zich niet op hun plek, óf ze zijn zo goed dat ze naar Hilversum vertrekken.”
Vanuit de lokale omroep Open Rotterdam komt een ander geluid: “Bij ons is het kleinschaliger en minder traditioneel”, zegt hij. “Wij zijn een lokaal speelterrein, met een lage drempel, waar ruimte is voor experiment.” Welke tips hij heeft voor Rijnmond? “Durf te investeren in talentontwikkeling”, is zijn advies. “Maak werkervaring minder belangrijk, en omarm autodidacten.”
Redactiecultuur moet veranderen
Maar volgens sommigen is het aantrekken van nieuwe mensen niet genoeg: “We moeten meer doen. De cultuur en het bewustzijn binnen onze organisaties en op onze redacties moet mee veranderen. De samenleving is aan het veranderen, mede dankzij Black Lives Matter, en als wij niet mee veranderen missen we de boot.”
Een andere werknemer van RTV Rijnmond haakt daarop aan: “We moeten eerst erkennen en naar elkaar uitspreken dat iedereen, vaak onbewust, vooroordelen heeft en allerlei aannames doet. Pas als die kramp weg is, kunnen we het echt gaan hebben over een systeemverandering.”
Omroep ZWART, sinds begin dit jaar onderdeel van ‘het systeem’ van de publieke omroep, ziet nog veel knelpunten. “Neem bijvoorbeeld radio. Alle landelijke NPO-zenders hebben een witte signatuur. Alleen FunX laat een duidelijk kleurrijk geluid horen, maar die zit niet landelijk in de ether. Dat had al lang moeten gebeuren.”
Een eindredacteur bij de zender stelt de steun op prijs maar wil ervoor waken dat FunX als een soort posterboy of -girl van de NPO wordt neergezet: “Wij zijn maar één zender en kunnen niet heel multicultureel Nederland bedienen.”
Streefcijfers afdwingen met quota?
Dan is het tijd voor deel twee van de avond: welke stappen moeten er naar de toekomst toe gezet worden? Een beleidsadviseur van de NPO trapt af: “Samen met de omroepen hebben wij in ons Actieplan Diversiteit hele concrete streefcijfers benoemd, die we nauwgezet laten monitoren. We boeken wel vooruitgang, bijvoorbeeld met een opleidingstraject voor journalistieke trainees, maar we hebben ieders hulp nodig om het sneller te doen.”
Moeten die streefcijfers niet met quota worden afgedwongen, vraagt Jörgen Tjon A Fong. Diverse aanwezigen zijn daar voorstander van, maar er zijn ook kanttekeningen. “Om te beginnen zijn onze streefcijfers niet vrijblijvend. We voeren hier intern en met de omroepen echt indringende gesprekken over en we gebruiken ze ook als sturingsmiddel bij de toekenning van programmavoorstellen. Daarnaast zul je altijd rekening moeten houden met het politieke debat over dergelijke quota, gezien de wettelijke verankering die daarvoor nodig is.”
In het contact met de publieke omroep ziet een van de aanwezigen met name een cultuurprobleem: “In Nederland moet alles gezellig blijven”, ervaart hij. Zijn oproep: “Durf eens stelling te nemen en wees niet gelijk afwijzend tegenover mensen die het ongemakkelijke gesprek willen voeren. Dat maakt de drempel voor ons alleen maar hoger.”
Zijn collega vult aan: “Wij missen de handreiking vanuit de omroepen. Het lijkt wel of ze niet op ons en onze ideeën zitten te wachten, terwijl wij veel te bieden hebben. En als je dan een programmavoorstel van ons afwijst, steek dan energie in de begeleiding van makers bij het maken van plannen, zodat ze beter worden.”
Diversiteit op primetime
Een ander kritisch geluid komt van een documentairemaker die voor NPO 3 een documentaire over Asian hate maakte: “Het is belangrijk om als maker gezien te worden. Mijn documentaire werd groot opgepakt in de media, maar van omroep KRO-NCRV kreeg ik geen enkel bericht.” Ook is ze kritisch over het late uitzendtijdstip van haar documentaire: “Als je diversiteit zo belangrijk vindt, waarom dan om 23.30 uur ’s avonds?”
De NPO begrijpt de emotie, maar wijst ook op andere voorbeelden. “Zo zijn we nu samen met de NTR een programma over de ramadan aan het voorbereiden, voor een breed publiek en dat we op primetime willen uitzenden”, aldus een NPO medewerker.
In het verlengde hiervan komt er een vraag vanuit de zaal over de kijkcijfers. Wordt daar niet te veel belang aan gehecht? En hoe representatief zijn die cijfers eigenlijk als het gaat om verschillende achtergronden? Er wordt toegelicht: “Het bereik is zeker voor ons een factor, maar er is meer. Bij de NPO kijken wij bijvoorbeeld ook naar doelgroepen, de regio en of álle leeftijden bediend worden. Daarnaast letten we steeds meer op het online en on demand bereik en meten we de persoonlijke en maatschappelijke impact van programma’s.”
Een duurzame plek voor diversiteit
Aan het slot van de avond krijgt een van de deelnemers nog het woord om een aantal oplossingen naar voren te brengen: “Er valt veel te verbeteren aan de sociaal-economische positie van makers”, begint zij. “Vaste contracten zijn heel belangrijk, zodat mensen goed voor zichzelf kunnen zorgen en er meer vertrouwen en stabiliteit in de sector komt.” Haar opmerking vindt veel weerklank in de zaal.
Verder is er volgens haar gewoon geld nodig. “Op goodwill alleen lukt het niet. Er moet een herverdeling van het budget komen, waarbij we diversiteit niet meer als een project moeten zien. We moeten het duurzaam een plek geven in het systeem.”
In het slotwoord wordt er tevreden teruggekeken op de avond. “Je voelt dat dit soort gesprekken bijdragen aan meer bewustwording. Dat is heel belangrijk om tot fundamentele veranderingen te komen. En die zijn echt nodig - bij de NPO, bij de omroepen en op de redacties.” De townhall-sessies zijn wat hem betreft een begin. “We willen leren en zoeken naar mogelijkheden om te veranderen. Maar dan moet eerst alles gezegd zijn. En daar zijn deze sessies heel nuttig voor.”
Ook vanuit het NCDR worden deze sessies gezien als een startpunt: “Wij nemen alle aanbevelingen mee naar Den Haag om voorstellen voor versterkingen van het beleid te doen die bijdragen aan een publieke omroep voor iedereen."
Townhall-sessies Media
- Deze Townhall-sessie maakt deel uit van een reeks bijeenkomsten over de rol van media bij discriminatie en racisme en de aanpak daarvan, en over diversiteit en inclusie bij de publieke omroep. De NPO organiseert de sessies, samen met de NCDR.
- De eerste sessie vond plaats op 22 november in het Suriname Museum in Amsterdam, lees hier het verslag.
- De derde en laatste sessie in deze reeks vindt plaats op dinsdag 24 januari in Almelo.