De gemeenten zijn aan zet tegen discriminatie en racisme
Van de kant van het kabinet verwacht ik niet zoveel’
“Ook in Middelburg hebben we te maken met discriminatie en racisme op allerlei vlakken”, zegt wethouder Jeroen Louws (integratie, Groenlinks-PvdA) van het Zeeuwse Middelburg. “Hier is ook een hakenkruis beklad op een synagoge, er is ook een regenboogbankje beschadigd.” De gemeente noemt Middelburg ‘mensenrechtenstad’ en dat doet ze niet zomaar. Vanwege de koloniale geschiedenis voelt de Middelburgse overheid zich verantwoordelijk om met mensenrechten bezig te zijn en daar zijn allerlei initiatieven voor opgezet. Op vrijdag 21 maart 2025 – Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie – wordt dat duidelijk tijdens de bijeenkomst van de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (NCDR) in de ZB Bibliotheek van Zeeland.
“We moeten onderkennen dat niet alles goed gaat”, vervolgt wethouder Louws, “maar we steken onze koppen niet in het zand. We willen wel dat de dialoog wordt gevoerd”. De gemeente Middelburg heeft het ‘Deltaplan Discriminatie’ waarmee ze een actiever antidiscriminatiebeleid beoogt. Ook is het de bedoeling dat er een actief inclusiebeleid is, omdat ‘je in Middelburg mag zijn wie je bent’. Het inclusiebeleid wordt mede vormgegeven op basis van het VN-Verdrag Handicap. Het gaat hier dus om discriminatie in de breedste zin van de betekenis. “Het mensenrechtenbeleid moet de leidraad worden in Middelburg”, aldus Louws.
‘Racisme lijkt wel genormaliseerd’
NCDR Rabin Baldewsingh is het roerend met de stadsbestuurder eens dat ‘de gemeenten aan zet’ zijn. “Van de kant van het kabinet verwacht ik niet zoveel en daarom zijn de lokale overheden aan de beurt om de handschoen op te pakken. Racisme is genormaliseerd, lijkt het. Helaas heb ik geen positief verhaal te vertellen, maar het is ook niet zo dat de hemel al naar beneden is gevallen”, zegt Baldewsingh. Hij heeft hoop. Hoop dat de gemeenten doen wat de landelijke overheid nu nog nalaat. Als oud-wethouder weet de NCDR maar al te goed hoeveel impact de ogenschijnlijk kleine stappen binnen een gemeente op de samenleving heeft. Want, als iedereen zijn straatje schoonveegt, is de hele wereld schoon. “Heel Nederland moet betrokken worden bij het voorkomen en tegengaan van discriminatie en racisme. Middelburg is daarin een belangrijke partner.”
Maar de taak tegen discriminatie en racisme ligt niet alleen bij de overheid. Dichter en mensenrechtenactivist Jerry Afriyie antwoordt dat ‘discriminatie en racisme tegenwoordig zichtbaarder zijn geworden’ op vragen van dagvoorzitter en programmamaker Nadia Moussaïd. “Maar ik zie ook dat steeds meer mensen er iets van vinden, ze worden assertiever. Het lijkt erop dat de racistische groep een kat in het nauw is die om zich heen krabt.” Afriyie is bekend van de organisaties ‘Nederland Wordt Beter’ en ‘Soul Rebel Movement’. Hij stond bovendien aan de wieg van de bewustwordingscampagne ‘Zwarte Piet is Racisme’ met de acties ‘Kick Out Zwarte Piet’. Deze beweging zorgde er onder meer voor dat ‘zwarte’ piet uit een groot deel van het straatbeeld verdween rondom de viering van Sinterklaas. “Nu de mensen assertiever zijn, wordt de strijd zichtbaarder gevoerd”, zegt Afriyie en dat vindt hij positief. “Ik heb liever dat we schreeuwen, dan dat we niet met elkaar praten.”
Baldewsingh vult Afriyie aan: “Het lijkt wel alsof je over alles maar alles mag zeggen, zoals over vrouwenrechten, afkomst, huidskleur, abortus, beperkingen, LHBTIQ+, et cetera. Iedereen mag van alles roepen en mensen kwetsen in hun ‘zijn’ en dat gebeurt zonder enige context en onderbouwing.”
Systematische racisme
Hoogleraar arbeids- en migratiegeschiedenis aan de Universiteit Leiden, Leo Lucassen, die ook directeur is van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis zegt tijdens de bijeenkomst in Middelburg dat discriminatie en racisme tot in de systemen van de overheid zitten. “Neem bijvoorbeeld de Toeslagenaffaire. Het algoritme van het systeem bleek te discrimineren, waardoor mensen met een migratieachtergrond werden benadeeld. Dit kun je systematische racisme noemen. Daarom moet op elke laag van de samenleving, dus ook in de systemen die we gebruiken, worden gelet op zaken die discriminerend of racistisch zijn.”
Lucassen geeft ook aan dat discriminatie en racisme ‘zichtbaarder’ worden en ook ‘steeds meer worden gelegitimeerd’. “De Tweede Kamer bijvoorbeeld is een soort echokamer waar leden de vrijheid nemen om maar dingen te roepen. Het lijkt wel alsof ze zich niet druk hoeven te maken om hun mandaat van de kiezers of dat ze een bepaalde verantwoordelijkheid dragen. Een wethouder heeft een gemeenteraad en inwoners van de gemeente waar hij zijn werk voor moet doen en waar hij verantwoording voor moet afleggen en daarom is het goed dat het lokaal bestuur zaken als discriminatie en racisme oppakt.”
Activist Afriyie zegt daarop in een reactie: “Als we niet kunnen vertrouwen op de landelijke leiders, dan moeten we kunnen vertrouwen op de lokale leiders binnen de gemeenten.”
De overheid heeft samen met het bedrijfsleven en de burgers zelf ook een rol in de normering van gelijke kansen, zegt Sjaak van der Linde van Discriminatie.nl, het landelijk punt discriminatiezaken. “We moeten op een andere manier met elkaar leren omgaan en leren kijken naar elkaar. Educatie is daarin ontzettend belangrijk. De overheid moet laten zien dat iedereen gelijk is en dat we ook zo naar elkaar kijken en met elkaar omgaan.”
‘Het gaat hier om macht’
Inclusie-expert, theatermaker en trainer Crystal Hassell spreekt in Middelburg het gemis uit ‘dat mensen hun neutraliteit bevragen’. “Het gaat om machtsposities, wie heeft wat te zeggen over wie en wie bepaalt wat en wie bevraagt dat vervolgens. Dat laatste mis ik.” Afriyie is het eens met Hassell. Ook hij zegt dat het gaat om macht. “Ik wil gelijkwaardig zijn, maar niet onder voorwaarden. Er mag geen discussie meer zijn of wij Nederlanders zijn. Wij zijn Nederlanders, wat we ook doen. Ook wanneer we iets fout doen, zijn we Nederlanders. Het mag niet zo zijn dat we bij succes Nederlanders zijn en bij fouten buitenlanders. Nee, we zijn Nederlanders, onvoorwaardelijk.”
Discriminatie in het onderwijs
Discriminatie heeft niet alleen plaats op de werkvloer of op straat, maar ook studenten hebben daar last van. Vooral MBO-studenten merken dat er onderscheid wordt gemaakt, bijvoorbeeld bij stagevergoedingen. MBO’ers krijgen aanzienlijk lagere stagevergoedingen dan andere studenten. “Sterker nog, zestig procent van de studenten in het MBO krijgen helemaal geen stagevergoeding”, vertelt Jaap Glerum, onderwijskundig beleidsadviseur van Scalda die onder meer MBO-opleidingen aanbiedt in Zeeland. “Maar er is ook sprake van stagediscriminatie op andere vlakken, zoals op afkomst. Studenten met een andere achternaam dan een Nederlandse worden minder snel als stagiair(e)s aangenomen. Dat moet anders.” Daarom hebben verschillende onderwijsinstellingen, werkgevers, gemeenten en ministeries het ‘Stagepact’ gesloten. Daarin staan afspraken, zoals het ‘verbeteren van stagebegeleiding, het uitbannen van stagediscriminatie, het zorgen voor voldoende stages en een passende vergoeding’. De NCDR juicht dit initiatief toe, ‘want het kan niet zo zijn dat jongeren al bij de start met een achterstand op de arbeidsmarkt beginnen’, aldus Baldewsingh.
Zeeland en slavernij
“Zeeland was prominent aanwezig in de slavenhandel”, vertelt Simon Jongepier die betrokken is bij het Kenniscentrum Slavernijverleden in Middelburg. Middelburg heeft een rol gespeeld in de koloniale geschiedenis van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC), de West Indische Compagnie (WIC) en de Middelburgse Commercie Compagnie (MCC) – waarvan het archief dat Unesco Werelderfgoed is inmiddels is ontsloten – die onder meer handelden in slaven en contractarbeiders voor bijvoorbeeld Suriname. De gemeente Middelburg heeft excuses aangeboden voor het slavernijverleden. De stad was ook de tweede stad met een slavernijmonument. Verder steunt het gemeentebestuur ook het Kenniscentrum Slavernijverleden. In dat kenniscentrum wordt naast historisch onderzoek, ook onderzoek gedaan naar huidige vormen van slavernij. ‘Door onderzoeken van het centrum kunnen wij leren van heden en verleden om herhaling in de toekomst te voorkomen’, staat in het coalitieakkoord van het college van burgemeester en wethouders van Middelburg.
Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie
De NCDR en het bureau NCDR vinden 21 maart – Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie – belangrijk. ‘De Verenigde Naties hebben deze dag ingesteld naar aanleiding van de Sharpeville Massacre in Zuid-Afrika in 1960. Waarbij een vreedzaam protest tegen het racistisch apartheidsbeleid bloedig werd neergeslagen door de politie. We herdenken deze dag de slachtoffers en de nabestaanden van de mensen die zich vreedzaam hebben verzet tegen racisme. In hun voetsporen zetten wij de strijd tegen racisme en discriminatie voort’, aldus de NCDR.
Baldewsingh: “Er is nog heel veel te doen en ook al heb ik nog niet zoveel goed nieuws te brengen, maar zoals ik al aan het begin van deze middag zei, er is hoop. Er zijn initiatieven hier in Zeeland en elders in het land, vanuit de lokale overheid, de onderwijsinstellingen en werkgevers. Dat is een begin. Nu is het zaak dat we dat samen met elkaar volhouden. Het is niet altijd gemakkelijk en het is heel jammer dat het kabinet hier niet hard voor loopt, maar we kunnen heel veel met 342 gemeenten en andere belanghebbenden. Zeker, want iedereen heeft er belang bij dat discriminatie wordt bestreden en dat iedereen gelijke kansen heeft. Want zo krijgen we écht een samenleving die werkt volgens Artikel 1 van de Grondwet waarin iedereen gelijk wordt behandeld en discriminatie verboden is.”