‘Er is nog veel lelijkheid’
Zorgen en angst over discriminatie en racisme
De Eindhovense wethouder Samir Toub (diversiteit, Groenlinks-PvdA) moet er nog steeds van slikken als hij het vertelt. De dag na de verkiezingen op 22 november 2023 kwam zijn dochter van 12 jaar naar hem toe en zei: “Ik ben blij dat oma een huis heeft in Marokko, want als we weg moeten kunnen we daar naartoe.” Ze had gehoord dat Geert Wilders en zijn PVV de grootste partij waren geworden, en Toub wist niet zo goed wat hij tegen zijn dochter moest zeggen. Hij kon haar enigszins geruststellen dat ‘we’ in Nederland niet zomaar mensen mogen wegsturen. Maar die gedachte van zijn dochter alleen al doet hem nog steeds sidderen, vertelt de wethouder van de vijfde stad in Nederland tijdens de bijeenkomst van de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (NCDR) in Domusdela in Eindhoven op 21 maart. De stadsbestuurder die ook ‘jeugd’ in zijn portefeuille heeft zegt: “Ieder kind zou zich hier juist welkom moeten voelen, net zoals iedere andere Nederlander.”
Op 21 maart is het de Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie. “Voor mij is dit een emotionele dag. Zestig jaar geleden werd deze dag door de Verenigde Naties (VN) ingesteld nadat in 1960 een bloedbad plaatshad in het Zuid-Afrikaanse Sharpeville”, vertelt NCDR Rabin Baldewsingh. “Tijdens een vreedzaam protest tegen apartheidswetten werden minstens 69 demonstranten gedood door de politie. De VN noemde dit racistisch geweld wat nooit meer mocht gebeuren. En toch zitten we hier zestig jaar later nog steeds in een volle zaal samen om te praten hoe we discriminatie en racisme in Nederland kunnen tegengaan. Dat stemt mij emotioneel, want er worden nog steeds mensen gediscrimineerd en er is nog steeds racisme.”
Aantal meldingen racisme en discriminatie stijgt
Voorzitter Sjaak van der Linde van het landelijk meldpunt discriminatie, Discriminatie.nl, vult Baldewsingh aan met een paar statistieken en stelt dat ‘vijftig procent van de honderden meldingen van discriminatie gaat over herkomst en een kwart over discriminatie op het werk. Eveneens is het aantal strafbare discriminatiefeiten volgens Discriminatie.nl gestegen. “Dus er nog veel te doen.”
De gemeente Eindhoven probeert daar iets aan te doen met het Uitvoeringsprogramma Inclusief Samenleven. Wethouder Toub: “Eindhoven verkleurt letterlijk en figuurlijk, dat is mooi, maar er is ook nogal wat lelijkheid in deze stad, zoals racisme en discriminatie. In deze stad moet wat gebeuren. Racisme en discriminatie moet aangepakt worden om een gelijk speelveld voor iedereen te creëren. We zeggen hier: diversiteit is een gegeven, inclusie is het streven.”
Ook bij de gemeente Eindhoven moet nog het één en ander gebeuren rondom inclusie, weet de stadsbestuurder. “Ook bij ons is het management in de gemeente helemaal wit. Het gaat erg traag. Er gebeurt wel wat, maar het duurt nog lang. Op het vlak van personeelszaken hebben we dat niet gedaan. We hebben te weinig gedaan op dat vlak. Nee, het is niet perfect”, zegt Toub.
Afscheid van diversiteit en inclusie
Baldewsingh heeft wel een kanttekening bij diversiteits- en inclusiebeleid. “Ik heb afscheid genomen van diversiteit en inclusie. Discriminatie en racisme zijn heel iets anders. Volgens Artikel 1 van de Nederlandse Grondwet is discriminatie strafbaar. Dat is in de wet vastgelegd. Diversiteit en inclusie zijn niet verplicht, of het is niet strafbaar als daar niets aan wordt gedaan. Inclusie moet niet in plaats van antidiscriminatiebeleid komen. Alle gemeenten in Nederland moeten een helder antidiscriminatiebeleid hebben.” Volgens wethouder Toub heeft Eindhoven dat ook en staat dat ook in het uitvoeringsprogramma. Hij is het met de NCDR eens dat alle gemeenten dat moeten hebben. “Dat er een wethouder diversiteit nodig is in Nederland, betekent al dat er iets niet goed is. Daarom moeten we hiermee bezig blijven.”
Van der Linde is het niet helemaal eens met Baldewsingh. “Diversiteit en inclusie zijn woorden waar hard voor gewerkt is. We moeten het kind niet met het badwater weggooien. Ik ben het er wel mee eens dat antidiscriminatiebeleid overal moet worden vastgelegd en ook dient te worden uitgevoerd.”
Hoogleraar arbeids- en migratiegeschiedenis aan de Universiteit Leiden en directeur van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, Leo Lucassen, affirmeert in Eindhoven wat op deze dag vaker wordt gezegd: “Alles is mooi en wel op papier, maar er moet ook wat worden gedaan. Er moet werkelijk wat gebeuren. Pas dan heb je antidiscriminatiebeleid en pas dan kun je inclusie werkelijk nastreven.”
Eenzaamheid
Inclusie-expert Kaylee Rosalina van het Consultancy Bureau Drakenfruit brengt de discussie van deze avond weer even terug naar de mensen om wie het gaat. “Veel mensen met een migratieachtergrond voelen zich eenzaam. Bijvoorbeeld, de Surinaamse en Antilliaanse gemeenschap hier in Eindhoven is klein, maar één of twee procent, maar omdat die groep zo klein is, is er nauwelijks aandacht voor. Dan lijkt het wel alsof ze niet bestaan, en dat voelen ze.”
Tijdens deze dag wordt één vraag geregeld gesteld: zijn discriminatie en racisme in Nederland erger geworden? Dichter en activist Jerry Afriyie, bekend van ‘Nederland Wordt Beter’ en de bewustwordingscampagne tegen ‘zwarte’ piet, zegt dat het vooral zichtbaarder is geworden, ‘het is aan de oppervlakte gekomen, het was er en het is er nog steeds, maar nu zien we het ook openlijk’. In januari maakte hij bekend dat eind dit jaar zijn organisatie ‘Nederland Wordt Beter’ wordt opgeheven. “Deze organisatie heeft haar werk gedaan, het is nu aan de mensen zelf. Zij moeten nu hun stem laten horen.”
Dagvoorzitter en programmamaker Nadia Moussaid vraagt aan de activist van de campagne ‘Kick Out Zwarte Piet’ Afriyie of hij – nu hij stopt met zijn organisatie – zich dan geen zorgen maakt? “Natuurlijk maak ik mij zorgen over racisme en discriminatie, maar de mensen kunnen dit zelf prima tegengaan, daar hebben ze ‘Nederland Wordt Beter’ niet voor nodig. Ze zijn assertief genoeg. Wij hebben de eerste klappen opgevangen. Maar ik vraag ook om empathie. Ik heb 3 mei uitgeroepen tot de ‘Dag van Empathie’. Iedereen is tegen racisme tot ze antiracistisch moeten zijn. Maar we moeten met ons allen antiracistisch zijn en empathie helpt daarbij.”
Zorgen over extreemrechts discours
Moussaid maakt zich wel zorgen over het extreemrechtse discours in Nederland rondom discriminatie en racisme. “We hebben nu geen kabinet waar we terecht kunnen voor antidiscriminatie en antiracisme.”
“Ik reis veel door het land en spreek veel mensen, onder wie jongeren. Ik hoor deze jongeren zeggen: ik heb angst. Dat heb ik nog niet eerder zo gemerkt. Ik voel meer angst bij de mensen”, zegt de NCDR.
Van der Linde stelt dat er een grote groep nog steeds ‘veel te stil’ is. “Beide flanken horen we luid en duidelijk, maar het grote midden is nog steeds oorverdovend stil. Terwijl dat de grootste groep is. Ik zou het heel wat vinden als zij zich zouden opstellen tegen discriminatie en racisme. Die groep zou hun stem moeten laten horen.”
Afriyie zegt dat we met ons allen moeten kiezen. “Of we zijn allemaal Nederlanders, of niemand is Nederlander. Iedereen moet volwaardig en onvoorwaardelijk Nederlander zijn, wat je ook doet, zonder uitzonderingen. Er is nog veel discriminatie en racisme hier in Nederland. Sterker nog, we koloniseren feitelijk nog steeds. We hebben, zo ver weg van hier, nog steeds zogenaamde bijzondere gemeenten in het Caribisch gebied.”
NCDR Baldewsingh is trots op de grote opkomst in Eindhoven in de grote kerkzaal. Hij wordt blij van de energie die er deze avond is met allemaal mensen die hart hebben voor de mensen die anders zijn dan hun, maar er is een ‘maar’. “Maar het moet niet zo zijn dat we de energie die we nu hebben straks wanneer we het gebouw uitlopen weer vergeten. Om van Nederland een betere samenleving te maken moeten we ook morgen aan de slag, moeten we ook morgen onze stem laten horen, onze kracht tonen en deze energie vasthouden. Vergeet daarom niet waarvoor we hier nu samen zijn gekomen.”